Luxatie

Wat betekent "uit de kom"?

Een luxatie is een ander woord voor wat in de volksmond ook wel het 'uit de kom schieten' van een gewricht (of ook wel ontwrichting) wordt genoemd. Gewrichten, te zien als verbindingen tussen twee onbeweeglijke botten, maken onze mobiliteit mogelijk. Gewrichten bestaan  in principe uit twee boven elkaar geplaatste gewrichtsoppervlakken. Een luxatie (of dislocatie) treedt op wanneer deze gewrichtsoppervlakken elkaar niet meer raken.

Hoe ontstaat een luxatie?

Allereerst kunnen luxaties in alle beweegbare gewrichten van ons lichaam optreden. Vaak wordt het schoudergewricht aangedaan. Verder zijn heupluxaties, vinger- en kniedislocaties veelvoorkomende problemen.

Een luxatie kan door zware belasting, plotseling vallen, botsingen of door erfelijke spier- en bindweefselzwakte veroorzaakt worden.

Vooral bij de zogenaamde contactsporten zoals handbal bestaat het gevaar van het optreden van een schouderluxatie: zo moet bij een botsing de schouder, met een naar achteren gestrekte werparm, zeer grote krachten weerstaan. Balsporten brengen daarnaast ook het risico voor dislocaties van de vingers met zich mee, als de bal niet goed gevangen wordt.

Hetzelfde geldt voor het vallen van de fiets of in paardensport het vallen van een paard: bij een val op de schouder kan het gewricht niet altijd bestand zijn tegen de sterke krachten die daarbij optreden. Een schouderluxatie is dan meestal het gevolg. We zullen hieronder de schouderluxatie meer uitgebreid bespreken.

Acute schouderluxatie (glenohumerale luxatie)

Beschrijving van de aandoening
De schouder bestaat onder andere uit een kop en een kom. Daarbij is de schouderkom in werkelijkheid maar een klein kommetje in verhouding tot de veel grotere schouderkop. Enerzijds levert dit een grote beweeglijkheid van de schouder op, anderzijds maakt dit het gewricht ook instabiel. Deze instabiliteit wordt voor een groot deel opgevangen door de spieren in de schouder en in mindere mate door het bandenapparaat dat zich om het gewricht heen bevindt.

Wanneer er een schouderluxatie optreedt, schuift de schouderkop onder het kommetje uit waardoor het gewricht zijn gehele functie verliest. Banden en kapsels kunnen hierdoor beschadigd raken omdat de schouderkop verder door beweegt dan wat de omliggende structuren op kunnen vangen.

In 95% van de gevallen luxeert de kop naar voren toe uit de kom. Dit veroorzaakt dikwijls een beschadiging aan de voorrand van de kraakbenige ring die zich op de rand van de kom bevindt (het labrum). Een schouderluxatie naar achteren is veel zeldzamer en wordt vaker over het hoofd gezien.

Oorzaak en ontstaanswijze
Een schouderluxatie ontstaat meestal door een ongeluk of val. Wanneer iemand zijn val probeert te breken door een arm uit te steken, kunnen de krachten op de schouder zo groot worden dat de schouder uit de kom schiet.
Daarnaast kan het ook veroorzaakt worden door een heftige spiercontractie als gevolg van een elektrische schok of een (epileptische) stuiptrekking (convulsie).

Klachten en verschijnselen: symptomen
De patiënt heeft hevige pijn en durft de arm nauwelijks te bewegen. De schouderspieren spannen als in een reflex aan om het gewricht te stabiliseren. Omdat de kop verschoven is, is er soms een duidelijke indeuking aan de buitenkant van de schouder te zien. De kop is dan op een andere plaats te voelen, meestal aan de voorkant van de schouder.

Schouderluxaties kunnen chronische instabiliteit van de schouder tot gevolg hebben.

Hoe wordt een luxatie behandeld?

Het ‘terug in de kom plaatsen’ (het reponeren) na een dislocatie mag alleen door een arts worden verricht, omdat er veel kwetsbare bloedvaten, evenals botten en spieren, rond het gewricht liggen, die ook beschadigd kunnen worden. De zgn. repositie wordt onder lokale anesthesie of onder algehele narcose en vaak met spierverslappers (om de reflexmatig aangespannen spieren te ontspannen) uitgevoerd. Dit gebeurt nooit met behulp van een heftige ruk. In plaats daarvan wordt geprobeerd het gewricht voorzichtig terug in de juiste positie te brengen, zodat omliggende bloedvaten en zenuwbanen niet beschadigd worden.

Nadat de schouder weer in de juiste anatomische positie is geplaatst, wordt deze met schouderfixatiebanden behandeld. Daarbij wordt de onderarm in een 90-graden-positie dicht tegen het lichaam gefixeerd. Zodoende wordt het gewicht van de arm opgevangen en wordt de schouder ontlast. Vervolgens zal m.b.v. fysiotherapie getracht worden de mobiliteit geleidelijk te herstellen.

Dit kunt u bij een dislocatie doen

Omdat de gewrichten worden ondersteund door spieren, ligamenten en pezen, is het zinvol deze te versterken. Een uitgebalanceerde training van spieropbouw en coördinatie geeft het getroffen gewricht meer mobiliteit en stabiliteit. Oefeningen met een elastische latexband zijn ideaal. Aan de ene kant beschermen ze het gewricht en aan de andere kant kunnen ze worden aangepast aan het prestatieniveau van de patiënt. Spieropbouw vermindert het risico op een volgende ontwrichting. Ook als preventieve maatregel zijn de oefeningen met de elastische band bij uitstek geschikt.

Als de pijn blijft